Böbrek taşı nedir? Böbrek taşı belirtileri nelerdir? Böbrek taşı neden olur? Böbrek taşı tanısı nasıl konulur? Böbrek taşı nasıl bir ağrı yapar? Böbrek taşı ağrısı nasıl geçer? Böbrek taşı nasıl düşürülür? Böbrek taşına ne iyi gelir?

Böbrek taşı nedir?

Böbrek taşı, nefrolithiasis olarak da adlandırılan ve böbrek ile diğer ürogenital sistem yapılarını etkileyen oluşumlardır. Ortalama her 100 insandan 3’ünde görülen bu durum en sık ortaya çıkan ürogenital sistem hastalıklarındandır. Erkeklerde anatomik farklılık nedeniyle kadınlardan 3 kat daha sık görülür. Testosteron hormonunun böbrek taşı oluşmasındaki etkili bir mekanizması engellemesi bunun en önemli sebebidir.

Böbrekler kanın süzülerek toksik maddelerin arındırıldığı bir çift organdır. Kan düzenli olarak böbreklerden geçer ve bazı atık maddeler buradan atılırken yararlı maddeler tekrar emilir. Bazı durumlarda kandaki mineraller ve asidik tuzlar artış gösterir. Bunlar kanda homojen olarak dağılsalar da böbrek dokusuna geldiklerinde porlardan yani açıklıklardan geçemez. Bu da yavaş yavaş mineral ve asit tuzlarının böbrekte birikmesine yol açar.

Böbrekteki bu yeni oluşumlar ilk etapta böbrek kumu olarak adlandırılır ve çoğu hastada herhangi bir belirti vermeden idrar yolları ile atılır. Ancak kanalın daralması ve daha fazla mineral ile asit tuzunun birikmesi daha büyük boyutlu (5 mm’ye kadar büyüyebilen böbrek taşları) taşlara neden olur.

Taş halini alan atık maddeler hastalarda ilk bulguların ortaya çıkmasına neden olur. Bu genellikle böbreklerin olduğu yerde başlayan ve sırt ile kasıklara yayılan ağrı şeklindedir. Taşın miktarı ve boyutuna göre farklı belirtiler de görülebilir.

Hastaların yaşam kalitesini en çok bozan taşlar büyük boyutlu taşlardır. Böbrek kumları ve küçük çaptaki taşlar idrar ile birlikte dışarı atılır. Ancak büyük taşlar kanaldan geçemediği için hastaların yaşam kalitesini ciddi düzeyde bozar. Beraberinde enfeksiyon ve metabolizma problemlerine neden olur.

Böbrek taşı belirtileri nelerdir?

Böbrek taşları ilk belirtileri herhangi bir dokuyu ya da kanalı tıkadığı zaman gösterir. Bu belirtiler tıkanıklığın şiddetine göre değişiklik gösterir.

Böbrek taşı belirtileri şu şekilde sıralanabilir;

• Böbrek taşı olan hastalarda gözlemlenen en belirgin ve şiddetli bulgu ağrıdır. Böbrek yan ağrısı olarak adlandırılan bu ağrılar gün içerisinde şiddeti artıp azalan ağrılardır. Sırt ve kasık bölgesinde sancılanmalara neden olur.
• Böbrek taşı, idrar kanalını tıkadıktan sonra kanamaya neden olabilir. Bu kanama kanaldaki tıkanıklığa bağlı olarak gözle görülebilir ya da mikroskopta idrar tahlili ile fark edilir.
• Taş bölgedeki dokularda harabiyete neden olur enfeksiyon ve iltihaplanma görülebilir. Bu da ateş, mide bulantısı ve kusmaya neden olur.
• İlerleyen safhalarda böbrek taşları idrar kanalını tamamen tıkayabilir. Bu en çok idrar yapma esnasında belirti verir. Sık sık idrara çıkma, mesanede doluluk hissi, idrarı kesik kesik yapma, ağrılı idrar yapma, idrar yaparken yanma ve hiç idrar yapamama bu belirtiler arasındadır.

Böbrek taşı neden olur?

Böbrek taşları asidik tuzların ve minerallerin çökelip birikmesi ile oluşur. Bu olay 3 farklı mekanizma ile oluşur:

• Süpersaturasyon: Minerallerin ve asit tuzlarının çökelmesi ve böbrekte birikmesidir.
• Kristalizasyon: Sıvı atıkların birikip katı şeklini almasıdır.
• Agregasyon: Katılaşan atıkların büyümesi ve kanalı tıkamasıdır.

Bunlar böbrek taşına neden olan mekanizmadır. Bununla birlikte bazı risk faktörleri idrar taşı oluşumunu tetikleyebilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;

• Birinci ve ikinci derece akrabalarında böbrek taşı olan kişiler
• 20 ila 40 yaş aralığındaki kişiler
• Erkek cinsiyeti
• Akdeniz ve Karadeniz’de yaşamak
• Sedanter (aktif olmayan) yaşam tarzı
• Obez olmak
• Fazla tuz alımına rağmen gerekenden az su içmek
• Sık sık idrar yolu enfeksiyonu geçirmek
• İdrarda fazla kalsiyum olması
• Böbrekte kalsiyum birikimi
• Mesane enfeksiyonu
• Böbrek anatomisinin bozuk olması

Böbrek taşı tanısı nasıl konulur?

Böbrek taşı teşhisi 3 aşamada konulur. Bunlar sırasıyla fiziki muayene, laboratuvar analizi ve radyolojik incelemelerdir.

Fiziki muayenede doktorlar elle hastanın ürogenital sistemini inceler. Burada kitleler, hassasiyet, kalp atım hızındaki değişimler ve ele gelen yapıların konumu tanıyı güçlendirir. Kesin tanı için yetersizdir.

Laboratuvar testlerinde diğer şüpheleri gidermek için bazı çalışmalar yapılır. Tam idrar analizi ve biyokimya testleri sonucunda idrardaki kan, enfeksiyon, bağışıklık sistemi hücreleri, idrar pH’ı, ürik asit ve bazı mineraller incelenir. Ayrıca CRP miktarı ile dokularda iltihabi reaksiyonların olup olmadığı analiz edilir. Bazı hastalarda 24 saatlik idrar testi gerekebilir. Kesin tanı için yeterli olsa da radyolojik inceleme gerektirir.

Radyolojik testler sonucunda böbrek taşının olup olmadığı ve varsa hangi bölgede kaç mm boyutlarında olduğu kesin olarak öğrenilebilir. Bu radyoloji yöntemleri şu şekilde sıralanabilir;

• Renal sintigrafi: böbrek taşlarının doku harabiyetini gösterir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Böbrek taşının konumunu ve büyüklüğünü gösterir.
• İntravenöz Piyelogafi: Taşların yerini gösterir. Çok fazla tercih edilmez.
• Abdominal Ultrasonografi: Orta ve büyük boyuttaki taşların yerini gösterir. Ses dalgaları ile çekilir.
• Direk Üriner Sistem Grafisi: Opak taşların tespitinde kullanılır. İlk önce başvurulan radyoloji yöntemidir.

Böbrek taşı türleri

Böbrek taşları hem müdahale hem de tedavi açısından kolaylık için farklı şekillerde sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırılma organik olup olmamasına ve opaklığına göre ayrılmıştır.

İnorganik böbrek taşları kalsiyum fosfat, mikst tipi taşlar ve kalsiyum oksalat taşlarıdır. Bunların dışındaki ürik asit taşları, sistin taşları ve ksantinler organik böbrek taşı olarak adlandırılır. Taşların yarıdan fazlası inorganik maddelerden oluşur.

Böbrek taşları aynı zamanda opaklık derecesine göre sınıflandırılmıştır. Ürik asit ve ksantin taşları non-opak taşlardır. En çok karşılaşılan kalsiyum oksalat ve kalsiyum fosfat taşları opak taşlardır. Sistin taşlar ise semi-opak taş olarak sınıflandırılır.

Böbrek taşı ağrısı 

Böbrek taşlarının en tipik bulgusu, ağrıdır. Bu ağrılar taşın bulunduğu bölgede yoğunlaşır. Böbreklerin etkilenme durumu, tıkanıklık derecesi, taşın türü ve boyutuna göre farklı şiddetlerde ortaya çıkar. Eğer çift böbrek etkilenmişse ağrı çok daha şiddetli olur.

Böbrek taşı nasıl bir ağrı yapar?

Böbrek taşları, yan ağrısı olarak tabir edilen ağrılara neden olur. Bu ağrılar böbreklerin bulunduğu bölgede başlar ve sırt ile kasıklara doğru yayılır. Özellikle sırt bölgesinde çok şiddetli ağrılar yaşanır.

Böbrek taşı ağrıları sancı ve kramp tarzında ilerler. Genellikle kasık bölgesinde sancı görülürken sırt bölgesinde kramp tarzı ağrılar görülür. Bu bazı hastalarda tam tersi olabilir ya da birlikte görülebilir.

Böbrek taşı hareket edince ağrı yapar mı?

Eğer böbrek taşları kanala tam olarak oturmamışsa hareket ile yerinden oynayabilir. Bu oynama esnasında dokulara zarar veren taşlar ağrıya yol açar. Bu durum genellikle ilk evrelerde görülür. İdrar kanalına düşen taşların yerinden oynaması çok zor olduğu için daha çok kronik ağrıya neden olur.

Böbrek taşı ağrısı ne zaman başlar?

Böbrek taşı oluşumunun ilk başlarında kum benzeri yapılar ortaya çıkar. Bunlar çok küçük yapıda olduğundan herhangi bir ağrıya neden olmaz. Ancak taş oluşmasıyla birlikte dokularda harabiyet ve kimi zaman enfeksiyon ortaya çıkar. Bu safhadan sonra taş ağrısı görülür.

Böbrek taşı ağrısı en çok taşın idrar kanalında olduğu zaman şiddetlenir. Burada kanal çeperine basınç uygulandığından ve idrar yapma güçlüğü olduğundan hastalar çok şiddetli ağrılar yaşar. Bu duruma enfeksiyon ve iltihaplanma eşlik ederse dayanılmaz acılar görülebilir.

Böbrek taşı ağrısı nasıl geçer?

Böbrek taşı ağrısını gidermenin tek yolu, taşın vücuttan uzaklaştırılmasıdır. Bunun dışında ağrı kesici kullanmak ve ağrının olduğu bölgeye sıcak-soğuk uygulama yapmak geçici olarak ağrının giderilmesini sağlayabilir. Ancak ağrının tamamen ortadan kalkması için muhakkak taşın düşürülmesi ve doku harabiyetinin sona ermesi gerekir.

Böbrek taşı tedavisi

Böbrek taşı tedavisi, iki kısma ayrılır. Bunlar medikal ve cerrahi tedavi şeklindedir. Her iki aşamada da hastaların bol sıvı içmesi ve böbrekteki kan sirkülasyonunun devam ettirilmesi gerekir.

Medikal tedavide belirtilere yönelik ilaçlar verilir. Mide bulantısı ve kusması olan hastalara antiemetik ilaçlar, ağrısı olan hastalara NSAİİ ve ağrı kesici ilaçlar, kas gevşetici ilaçlar ve varsa enfeksiyon için antibiyotik ilaçlar kullanılır.

Böbrek taşı ameliyatı

Böbrek taşı ameliyatından önce bazı hastalarda ESWL adı verilen bir tedavi yöntemine başvurulabilir. Bu tedavi yönteminde taşın bulunduğu yere şok dalgaları gönderilir. Bu dalgalar taşın kırılmasına ve boyutlarının küçültülmesine yardımcı olur. 2 cm’den küçük taşlarda etkilidir. Taşlar kırıldıktan sonra idrar yolu ile atılması beklenir.

Tedavinin son aşamasında cerrahi tedavi gerekir. Kendi kendine düşmeyen taşlar ve ESWL ile kırılamayan taşlar açık ve kapalı ameliyat ile vücuttan uzaklaştırılır.

Açık böbrek ameliyatlarında iyileşme süreci kapalı ameliyatlardan daha biraz daha uzundur. Çünkü bu hastalarda enfeksiyon gelişme riski yüksektir. Açık ameliyat olan hastalar yaklaşık 10 günlük antibiyotik tedavisi ve takibin ardından taburcu edilir.

Kapalı böbrek taşı ameliyatında böbreklerin olduğu bölgeye kesikler açılır. Bu kesiklerden görüntüleme cihazı ve ameliyat aparatları gönderilir. %90’lık başarı oranına sahiptir. İyileşme çok daha hızlıdır.

Böbrek taşı olduğu nasıl anlaşılır?

Bir hastada böbrek taşı olduğunu gösteren bazı göstergeler vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;

• Sık sık idrar yolları enfeksiyonu geçirme
• Yan ağrısı
• Sebepsiz ateşlenmeler
• Sırt ve kasıklarda sancı/kramp
• İdrarda kan görülmesi
• İdrar yapma güçlükleri

Böbrek taşı nasıl düşürülür?

Böbrek taşı, iki şekilde düşer. Eğer böbrek taşı henüz çok küçük boyutlardaysa ya da ESWL yöntemi ile parçalanmışsa taşlar düşebilir. Aksi halde büyük boyutlu taşların düşmesi imkansızdır.

Taş düşürme idrar yaparken gerçekleşir. Kişi önce idrar yollarında basınç hisseder. Ardından bir rahatlama ile birlikte taşın ya da kumların döküldüğünü görür. Bazı hastalar taş düşürdüğünü görmese de ağrının geçmesiyle birlikte taş düşürdüğünü anlayabilir.

Böbrek taşı düşürmek için evde ne yapılır?

Yasal Uyarı: Yayınlanan haberler, köşe yazıları, fotoğraflar, yazı dizileri ve her türlü eserin tüm hakları sanalmuhabir.com aittir. Kaynak gösterilerek bile olsa eserin bütünü veya bir kısmı özel izin alınmadan kullanılamaz.