Ağız Kanseri Kayda alınmış kanser vakalarının %2’sini ağız kanseri vakaları oluşturur. Zamanla sıklığı artan bu kanser türü, şimdilerde en ölümcül ve tehlikeli 8. kanserdir. Özellikle son 10 yıl içerisinde metastaz yapma yeteneği nedeniyle diğer kanserlerin sıklığını artırmıştır.
Ağız kanseri nedir?
Ağız kanseri, ağız içerisindeki yapılarda ortaya çıkan kötü huylu tümör oluşumlarıdır. Özellikle iç yanakları ve dili etkileyen bu tür, yara şeklinde ortaya çıkar. Erkeklerde kadınlara oranla 2 kat daha sık görülür. Bu kanser türü, daha çok toksik madde tüketimi nedeniyle ortaya çıkar.
Ağız kanseri, ağız içerisindeki bütün yapıları ilgilendirdiğinden farklı şekillerde ortaya çıkar. Bu kanser oluşumları, kimi zaman tek bir yapıda görülür. Kimi zaman ise ağzın genelini etkiler. Bu kanserler, görülme sıklığına göre şu şekilde sıralanır;
- Dil kanseri
- Dudak kanseri
- Damak kanseri
- Diş eti kanseri
- Ağız taban kanseri
- Yanak kanseri
Bu yapılardaki kanserler, çoğu zaman kendi başına oluşur ve gelişme gösterir. Ancak bazı vakalarda, tek bir yapıdaki kanser hücrelerinin dokulara göç ettiği görülür. Böylece e yeni kanserlerin oluşumlarını tetikler. Örneğin, dudak kanseri olan bir hastada zamanla dil ve diş eti kanserinin de görülür.
Bazı hastalarda da vücudun diğer bölgelerindeki kanserli hücreler ağızda ortaya çıkar. Bu çoğu zaman boyun bölgesini etkileyen kanser hücreleri ile ilişkilidir. Lenfoma bunların en önemli nedenlerinden biridir. Diğer faktörler ise şu şekildedir;
- Tükürük bezlerindeki adenokarsinomlar
- Derilerde ortaya çıkan oral malign melanomlar
- Kas ve iskelet sistemi ile ilişkili olan sarkomlar
Ağız doğrudan vücuda çıkan bir kapı olduğu için ağız kanserinin fark edilmesi çok kolaydır. Genellikle hastalar, erken tanı sayesinde iyileşir. Ancak bazı hastalar, ağızdaki belirtilere önem vermediğinden tanı geç koyulur. Böylece ağız kanseri, daha şiddetli hale gelir.
Erken tanı ile kemoterapi/radyoterapi almaya başlayan hastaların %85-%90’ı kanseri yener. Bu, cerrahi prosedürler için de geçerlidir. Bu hastalarda kanserin tekrarlama olasılığı da azalır. Özellikle genç hastalarda, 1 yıllık tedavinin ardından hasta normale döner.
Ağız kanserinin belirtileri nelerdir?
Ağız kanseri ile diğer kanser türleri farklı belirtiler gösterir. Bunun nedeni ise ağzın çok önemli fizyolojik işlevlerinin olmamasıdır. Ağızdaki kanser oluşumlarında daha çok enfeksiyon hastalıkları ve yaralanmalardaki bulgular ortaya çıkar. Bu nedenle kimi zaman fark edilmesi gecikir ve tanı son evrelerde konulur.
Ağız içi lezyon ile kendini gösteren ağız kanseri belirtileri şu şekillerde ortaya çıkar;
- Kötü ağız kokusu
- Kulağın dış tarafında ağrı
- Ses değişikliği
- Kısa sürede fazla kilo kaybı
- Boyunda ve yüzde kitleler
- Dişlerin kendiliğinden düşmesi
- Yüzde ve boyunda uyuşma
- Yutmada güçlük ve ağrı hissetme
- Yutakta ve gırtlakta lekeler
- Ağızda daha önce hissedilmeyen acıların hissedilmesi
- Geçmeyen ağız ve dudak yaraları
Bunlar doğrudan ağız içi kanseri ile ilişkili belirtilerdir. Kanserli hücreler, farklı bölgelere nüfuz ederse o bölgeye has bulgular da ortaya çıkar. Örneğin kanserli hücreler, ses tellerine doğru metastaz (yayılım) gerçekleştirdiğinde ses kısıklığı gerçekleşir.
Ağız kanseri neden olur?
Ağız kanseri olan hastalarda ağız içi ve dışındaki yapıların hücrelerinde değişiklik görülür. Bu değişiklik vücutla alakalı olabileceği gibi dışarıdan gelen etkilere de bağlıdır. DNA dizilimi ve işlevi değişen ağız hücreleri normalden daha fazla bölünmeye ve çoğalmaya başlar. Bu da esas hücrelerin görevlerini tekrar eden kontrolsüz ağız kanseri hücrelerini oluşturur.
Bu oluşuma neden olan en önemli faktör, alkol ve sigara tüketmektir. Özellikle fazla alkol ve sigara tüketimi bir arada olduğunda kanser görülme riski artar. Diğer faktörler ise şu şekildedir;
- Çok fazla strese maruz kalmaz
- Radyasyon ile iç içe olmak
- Daha önce kanser hastalığına yakalanmak
- Maraş otu olarak da bilinen bir tütün türünün ağızda çiğnenmesi
- Yakın akrabalarda ağız kanseri öyküsünün olması (risk faktörü)
- Erkek olmak (risk faktörü)
- İmmün sistemin zayıf olması
- Uzun zamandır HIV gibi viral hastalıkların taşınması
- Çok fazla UV ışınına maruz kalmak
Ağız kanseri teşhisi nasıl koyulur?
Ağız kanserinde belirli görüntüleme yöntemleri ve incelemeler teşhis için önemlidir. Çoğu zaman tek bir görüntüleme yöntemi yeterli olacaktır. Ancak hekimler, tanıyı güçlendirmek için kombine kullanım da tercih eder. Ağız kanseri tanısında kullanılan yöntemler ve gerekçeleri şu şekildedir;
| Biyopsi | En çok tercih edilen ağız kanseri teşhis yöntemidir. Ağız içinden ve dudaklardan alınan kesi ile doku incelemesi yapılır. Çok basit ve ağrısız bir işlem olup birkaç gün içerisinde sonuç verir. Sonucu kesinleştirmek için MR istenebilir. |
| Eksfolyatif Sitoloji | Kanser şüphesi barındıran yaralardan sürtünme yöntemi ile örnekler alınır. Mikroskop altında incelenir. Bu doku örneklerinde hücrelerin çoğalma yetenekleri ve hızları tespit edilir. Anormal bölünmeler ağız kanseri tanısını güçlendirir. |
| MR (Manyetik Rezonans) | Ağız ve boyun bölgesinin detaylı görüntülenmesin sağlar. Anormal doku büyümelerini ve iç yapıyı gösterir. |
| PET | Hastaya verilen bir sıvı organların detaylı görüntülenmesi sağlanır. Daha çok ağız kanseri tanısından sonra vücuttaki metastazları belirlemek için tercih edilir. |
Ağız kanseri evreleri
Ağız kanseri de diğer kanser türleri gibi farklı evrelerde görülür. Daha iyi takip için hekimler, 4 farklı evre belirlemiştir. Bunlar şu şekildedir;
| Evre 1 | Ağız kanseri hücreleri henüz yayılmamıştır. Tümör oluşumu 2 cm’den daha küçüktür. |
| Evre 2 | Ağız kanseri hücreleri ağız içinde ve dudaklarda bir miktar yayılım göstermiştir. Tümörler ortalama 2 – 4 cm boyutlarındadır. |
| Evre 3 | Kanserli hücreler lenf bezlerine kadar yayılmıştır. Tümörlerin boyutları ise 4 cm’den fazladır. |
| Evre 4 | Tümörler çok sayıdadır ve çapları değişiklik gösterir. Lenf bezlerine ek olarak vücuttaki diğer organ ve dokulara da yayılmıştır. |
Ağız kanseri, genellikle evre 1 ve 2’de tespit edilir. Ancak dışarıdan belirti vermeyen hastalarda erken tanı güçleşir. Bu da tedavinin daha uzun olmasına ve hastanın yaşam kalitesinin bozulmasına neden olur.
Ağız kanseri tedavisi
Hasta, tedavi edileceği zaman mevcut durum (metastaz, kanserin evresi vb.) göz önünde bulundurulur. Daha sonra hasta için en yararlı tedaviler seçilir. Ağız kanserinde tedavi yöntemleri tablodaki gibidir;
| Radyoterapi | Enerjisi yüksek ışın partikülleri kanserli hücrelere doğru ateşlenir. Çoğu zaman ameliyat ile birlikte tercih edilir. Kanser, en erken aşamada tespit edilirse brakiterapi adı verilen implant yöntemi uygulanır. |
| Kemoterapi | İlaçlı tedavidir. Hastalara kanserli hücreleri ve az da olsa sağlıklı hücreleri öldüren ilaçlar verilir. Genellikle tek başına uygulanır. Metastaz ve tekrarlama olasılığı olan hastalarda uzun süre uygulanır. |
| Cerrahi Tedavi | Tümörlü ağız hücrelerinin ameliyatla çıkarılmasıdır. Tümörün boyutlarına göre lazerli işlemlerle ya da lokalizasyonu büyük ameliyatlarla çıkarılır. Cerrahi tedaviden önce kemoterapi ya da radyoterapi sıkça tercih edilir. |
Ağız kanseri ilaçları
Ağız kanserinde en çok tercih edilen ilaç kemoterapi ilaçlardır. Bu ilaçlar kanserli hücreleri tespit eder ve faaliyetine son verir. Bu da önce kanserin ilerlemesini durdurur. Sonra da kanserli bölgenin küçülmesine yardımcı olur.
Son yıllarda akıllı ilaç tedavileri de yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu akıllı ilaçlar hastadaki belirli hücrelere nüfuz eder ve kanserin ilerlemesini durdurur. Etkinliği mevcut duruma göre kemoterapiden fazla ya da az olur.
Bu ilaçlara ek olarak hastaya ek ilaçlar da verilir. Vitamin ilaçları, ruhsal ilaçlar, immün sistem ilaçları ve bazı kremler bu ilaçlar arasındadır. Daha çok hastanın ihtiyacına göre belirlenir.
Ağız kanseri ameliyatı
Bu kanser türünde ameliyat, tümörün boyutuna ve evresine bağlı olarak tercih edilir. Henüz yeni başlayan ve çok yayılmayan kanser hücreleri lazerli ameliyat ile vücuttan atılır. Ağrısız ve basit bir işlem olan lazerli ameliyatlar tercih edilir. Bundan sonra iyileşme, 1-2 hafta içerisinde gerçekleşir. İşlem sonrasında hastaneye yatış gerekmez.
İlerleyen vakalarda kemoterapi – radyoterapi tedavisinden sonra ameliyat yapılır. Tümör boyutu büyükse daha geniş çaplı ameliyat gerekir. Bu hastalarda iyileşme biraz geç olur. 2-7 günlük hastaneye yatış gerekir.
Ağız kanseri tedavi edilmezse ne olur?
Ağız kanseri, diğer kanser türlerinde olduğu gibi tedavi edilmesi gereken bir kanserdir. Hastalar tedaviyi reddettiğinde veya geç kalındığında bazı komplikasyonlar gerçekleşir. Bu komplikasyonlardan bazıları şu şekildedir;
- Metastaz nedeniyle yeni kanserli bölgelerin ortaya çıkması
- Yutma güçlüğü ve beraberinde zayıflama
- Yüzde ve ağızda şekil bozuklukları
- Yaşam kalitesinin azalması
- Ömrün kısalması
- Ölüm
Ağız kanserine ne iyi gelir?
Kanserin teşhisinden sonra tedaviye başlamak en etkili uygulamadır. Bununla birlikte hastalar, bazı yaşam tarzı değişiklikleri gerekir. Bu uygulamalar ile kanserin seyrini değiştirme şansı yakalanır. Bu uygulamalar ve değişiklikler şu şekildedi
